佛光大辭典 Phật Quang Đại Từ Điển

http://www.vietnamtudien.org/phatquang/smart.php 

佛光大辭典 Phật Quang Đại Từ Điển Thích Quảng Độ [a/b/c/...] [Việt] [漢]

a châu đà 阿州陀

即摩訶目犍連。據太子須大拏經載，目犍連昔時為阿州陀道人，於檀特山見須大拏太子（即釋尊於因位時之身），並發願於太子得無上菩提時，當作其第一神足弟子。（參閱「目犍連」2666）p4570
Tức là ngài Ma-ha Mục Kiền Liên. Cứ theo kinh Thái tử Tu-đại-noa chép, thì thuở xưa ngài Mục Kiền Liên là đạo nhân A-châu-đà, gặp Thái tử Tu-đại-noa (tức là tiền thân của đức Thích Tôn khi còn ở địa vị tu nhân (*001) ở núi Đàn Đặc, có phát nguyện, khi Thái tử được đạo Bồ-đề cao tột, thì sẽ làm đệ tử thần thông bậc nhất của ngài. (xt. Mục Kiền Liên).


Ghi chú

(*001) địa vị tu nhân: xem nhân vị 因位.

a chất đạt tản 阿質達霰

梵名 Ajitasena。意譯無能勝將。北印度人。據傳唐開元年間，於安西（即龜茲）譯出大威力烏樞瑟摩明王經三卷、穢跡金剛說神通大滿陀羅尼法術靈要門一卷、穢跡金剛禁百變法經一卷。貞元新定釋教目錄卷十四中除列出上記之三部經，並載（大五五‧八七八中）︰「開元二十年，因法月三藏貢獻入朝，附上件經至于京邑，不及得入開元目錄，准敕編入貞元新定釋教目錄。」 
Phạm: Ajitasena. Dịch ý là Vô năng thắng tướng (ông tướng không ai hơn được), người bắc Ấn Độ. Theo truyền thuyết, khoảng năm Khai Nguyên đời Đường, ngài ở nước An Tây (Cưu Tư) dịch xong các bộ kinh như: Đại Uy Lực ô-xu-sắt-ma Minh Vương 3 quyển, Uế Tích Kim Cương Thuyết Thần Thông Đại Mãn Đà-la-ni Pháp Thuật Linh Yếu Môn 1 quyển, kinh Uế Tích Kim Cương Bách Biến Pháp 1 quyển. Trinh Nguyên Tân Định Thích Giáo Mục Lục quyển 14, sau khi đã liệt kê 3 bộ kinh trên đây, có ghi (Đại 55, 878 Trung): Năm Khai Nguyên 20, nhân dịp ngài Tam Tạng Pháp Nguyệt vào triều cống, ngài có mang ba bộ kinh ghi ở trên vào Kinh đô, không kịp đưa vào Khai Nguyên Mục Lục, nhà vua bèn cho phép biên vào Trinh Nguyên Tân Định Thích Giáo Mục Lục.

依此，阿質達霰似未至中國，而僅在安西譯經。然穢跡金剛禁百變法經中之符書頗怪異，向來被視為偽經，則貞元錄之說亦難令人置信。〔續開元錄卷上、英譯大明三藏聖教目錄〕p4637 
Cứ đó suy ra, thì ngài A-chất-đạt-tản hình như chưa hề đến Trung Quốc, mà chỉ ở An Tây dịch kinh thôi. Nhưng phần ghi chú về bùa chú trong kinh Uế Tích Kim Cương Cấm Bách Biến Pháp rất là quái gở lạ lùng, xưa nay bị cho là kinh giả, thì lời trong Trinh Nguyên Lục cũng khó khiến người ta tin được. [X. Tục Khai Nguyên Lục, Q. Thượng; Đại Minh Tam Tạng Thánh Giáo Mục Lục (bản dịch tiếng Anh)].

a ca ni trá thiên 阿迦尼吒天

梵名 Akaniṣṭha-deva，巴利名 Akaniṭṭha-deva。乃色界十八天之一，五淨居天之一。又作阿迦膩吒天、阿迦尼師吒天。意譯一究竟天、一善天，有頂天。位於第四禪天之最頂位，亦為色界十八天之最上天，為有形體之天處之究竟，故又稱質礙究竟天、色究竟天。過此天則為無色界之天，僅有心識而無形體。〔長阿含經卷二十、順正理論卷二十一、慧苑音義卷上、慧琳音義卷二十〕p4613
Phạm: Akaniṣṭha-deva, Pāli: Akaniṭṭha-deva. Là một trong mười tám từng trời cõi Sắc, một trong năm trời Tịnh cư. Cũng gọi A-ca-nị-tra thiên, A-ca-ni-sư-tra thiên. Dịch ý là Nhất cứu kính thiên, Nhất thiện thiên (*001). Cõi trời ở chỗ cao nhất của các từng trời Thiền thứ tư, cũng là tầng trời cao nhất trong mười tám tầng trời cõi Sắc và là cõi trời cùng tột của các cõi trời có hình thể. Vì thế cũng gọi là Chất ngại cứu kính thiên (trời cao tột còn chất ngại), Sắc cứu kính thiên (trời cao tột còn có sắc). Bên trên cõi trời này là các từng trời của cõi Vô sắc, ở đây chỉ có tâm thức chứ không có hình thể. [X. kinh Trường A Hàm Q.20; luận Thuận Chính Lí Q.21; Tuệ Uyển Âm Nghĩa Q.thượng; Tuệ Lâm Âm Nghĩa Q.20].


Ghi chú

(*001) không có trong bản dịch: Hữu đính thiên 有頂天.

a bộ triệu nhất 阿部肇一

（1928～）日本佛教學者。一九五六年間就讀於東京文理科大學。後於駒澤大學任教，並從事佛教學史之研究。著有中國禪宗史之研究─南宗禪形成之後的政治社會史之考察、中國禪宗史之研究等。p4624
<Không có trong bản dịch của HT Thích Quảng Độ> Tạm dịch:
Abe Chōichi (1928-) học giả Phật giáo người Nhật Bản. Năm 1956 học ở Đại học Đông Kinh khoa Văn lí, sau giảng dạy ở Đại học Câu Trạch (Komazawa University),  đồng thời làm việc nghiên cứu về lịch sử Phật giáo học. Trứ tác có: Nghiên cứu lịch sử Thiền tông Trung quốc, Khảo sát lịch sử chánh trị xã hội sau khi hình thành Thiền Nam tông, v.v. p4624 




 

a bố sa la tư 阿布沙羅斯

Apsaras

 
梵名 Apsaras。印度婆羅門教女神名。據羅摩衍那、往世書之記載，阿布沙羅斯係天神與阿修羅由乳海中所攪出者，為乾闥婆之妻，住於河岸，常在榕樹下或菩提樹下吹笛、舞蹈、歌唱、遊戲，慣於惑亂人心，好賭；據云能使賭博者交好運。p4565
Phạm: Apsaras. Tên một vị Thần nữ của Bà-la-môn giáo Ấn Độ. Theo La-ma-diễn-na và sách Vãng Thế, thì A-bố-sa-la-tư là do thần trời và a-tu-la A-ba-mạt-lợi-ca khuấy động trong biển sữa mà sinh ra, là vợ của Càn-thát-bà, sống ở bờ sông, thường thổi sáo, nhảy múa, ca hát, chơi giỡn dưới gốc cây si hoặc cây Bồ-đề; hay làm mê loạn lòng người và thích đánh bạc. Theo người ta nói, vị thần này có khả năng giúp người đánh bạc gặp vận đỏ.

a bổn đồ quốc 阿畚荼國

阿畚荼，梵名 Avanda。位於西印度之古國。約在今中部信度州維迦拉（Vichala）一帶。又作阿軬荼國。依大唐西域記卷十一所載，此國周長二千四、五百里，都城周長二十餘里。都城東北之大竹林中，乃佛陀曾聽許諸比丘著靴之處。此國人言辭樸質，不崇尚學業，然於三寶皆守心淳信，有伽藍二十餘所，僧徒二千餘人，多學小乘正量部。〔大慈恩寺三藏法師傳卷四、解說西域記、A. Cunningham: The Ancient Geography of India; S. Julien: Mémoires sur les Contrées Occidentales, vol. II〕p4619
A-bổn-đồ, Phạm: Avanda. Một nước xưa nằm về phía tây Ấn Độ. Và nay là vùng Duy-ca-lạp (Vichala) thuộc trung bộ tiểu bang Tín Độ. Theo Đại Đường Tây Vực Kí quyển 11, thì chu vi nước này rộng hai nghìn bốn đến năm trăm dặm. Thủ đô chu vi hơn hai mươi dặm. Trong khu rừng trúc ở mạn đông bắc thủ đô là nơi đức Phật đã từng cho phép các vị Tỉ-khưu mang giày. Nhân dân nước này tính tình chất phác, không chuộng học vấn, nhưng đều giữ tâm thuần tín đối với Tam Bảo. Có hơn hai mươi ngôi chùa, với hai nghìn vị tăng, phần nhiều học pháp của phái Chính Lượng Bộ của Tiểu Thừa. [X. Đại Từ Ân Tự Tam Tạng Pháp sư truyện Q.4; Giải thuyết Tây Vực Kí; A. Cunningham: The Ancient Geography of India; S. Julien: Mémoires sur les Contrées Occidentales, Vol.II].

a bộ chính hùng 阿部正雄

（1915～2006）日本佛教學者。滋賀縣人。一九四四年於京都大學文學部畢業，專攻哲學。曾留學美國哥倫比亞大學，後並任哥倫比亞大學客座教授。歷任日本奈良教育大學、京都大學等校教授。著有有關康德、親鸞、道元之論文，以及 The Idea of Purity in Mahāyāna Buddhism 之英文論文。p4624
<Không có trong bản dịch của HT Thích Quảng Độ> Tạm dịch:
Masao Abe (1915-2006) người Nhật Bản, học giả Phật giáo. Người huyện Shiga. Năm 1944 tốt nghiệp Đại học Kyoto, chuyên ngành nghiên cứu triết học. Đã từng du học ở Columbia University (New York), sau được mời làm giáo sư thỉnh giảng (Visiting Professor) ở đây. Nhậm chức giáo sư ở các trường Đại học Giáo dục Nara, Đại học Kyoto, v.v.  Tác phẩm của ông có: Về Immanuel Kant (1724-1804), Thân Loan (Shinran) (1173-1263), Đạo Nguyên chi luận văn, The Idea of Purity in Mahāyāna Buddhism (Anh văn), v.v.